5. 2016: de HAN in beweging!

5.1 Gericht werken aan onze kwaliteitscultuur

We willen gericht werken aan onze kwaliteitscultuur, waarbij onder andere professionals governance centraal staat en professionele leergemeenschappen de spil in de driehoek onderwijs, onderzoek en werkveld vormen.

Binnen de HAN zijn er op tal van plaatsen ontwikkelingen om de kwaliteitscultuur te versterken, waarbij een collectieve inhoudelijke ambitie de basis vormt voor professionele verantwoordelijkheid in een sfeer van leren en vertrouwen. De interventies variëren sterk per team: van het anders omgaan met taakverdeling en het inrichten van zelforganiserende teams tot en met het uitgroeien tot professionele leergemeenschappen (PLG’s), waarbij naast studenten, docenten en onderzoekers ook het werkveld nauw betrokken is.

Traditiegetrouw worden tijdens de Opening van het Studiejaar de jaarlijkse HAN Prijzen uitgereikt in vier categorieën: docent, student, ondersteuner en onderzoeker. De prijs bestaat uit een oorkonde en een bedrag van € 2.500 per categorie. HAN’ers kunnen collega’s en studenten voordragen op basis van:

• Belang van inzet voor de HAN
• Hoe de student/medewerker zich onderscheidt van andere studenten/medewerkers
• Bijdrage aan de strategie van de HAN (HAN Instellingsplan en facultaire plannen)
• Ambassadeursfunctie voor de HAN
• Bijdrage aan kwaliteitscultuur
• De verbinding met de student
• Bijdrage aan de verbinding tussen onderwijs en onderzoek en verbinding tussen onderwijs/onderzoek en werkveld.

En de winnaars van 2016 zijn:

• Docent van het Jaar: Jan Geurts van Kessel, hoofddocent bij Instituut Engineering
• Onderzoeker van het Jaar: team HAN Automotive (Jan Benders, Jason van Kolfschoten, Roel van den Boom)
• Ondersteuner van het Jaar: Jan Pel, huismeester Pabo Arnhem
• Student van het Jaar: Fieke Aarts en Bas Korten, studenten Bouwkunde.

Professionals governance en accountability

We streven naar professionals governance, waarbij onze professionals zelf verantwoordelijkheid nemen en krijgen voor het ontwikkelen van (inhoudelijke onderwijs- en onderzoeks)kwaliteit, elkaar daarop normeren en gaan aanspreken.

Deze in 2016 ingezette verandering wordt gefaciliteerd door leidinggevenden op instituuts- en opleidingsniveau (daar waar de driehoek onderwijs, onderzoek en werkveld optimaal functioneert) en die als veranderaars zélf ook deel uitmaken van dit proces. Het betekent tegelijkertijd gerichte professionalisering en leiderschapsontwikkeling op individueel, team- en organisatieniveau, nodig voor de ontwikkeling van professionele, zelforganiserende teams.

In 2016 hebben we gewerkt aan de versterking van het leervermogen van de HAN en de basis gelegd voor TOPS (Team Ontwikkel Programma Samenwerken). TOPS is een initiatief dat teams op verschillende manieren kan ondersteunen en faciliteren in hun ontwikkeling naar de eerdergenoemde zelforganisatie, afhankelijk van de specifieke en concrete behoefte die binnen de teams leeft.

Binnen de HAN faciliteren we leiderschapsontwikkeling door middel van centrale ontwikkeltrajecten en onze jaarlijkse brede netwerk- en managementconferenties. Vanuit de HAN Academy, het interne trainings- en opleidingsinstituut van de HAN, bieden we een gevarieerd aanbod op het gebied van onderwijskundig, transformationeel en persoonlijk leiderschap.

In het voorjaar van 2016 zijn we gestart met Leiderschapsontwikkeling 2020 (LO2020), een ontwikkeltraject voor leidinggevenden in het onderwijs, onderzoek en de ondersteuning, omdat zij gaan sturen op de beoogde veranderingen en de inspanningen die daarvoor nodig zijn. Omdat de leervragen en -voorkeuren van deelnemende leidinggevenden verschillend zijn, is het mogelijk de eigen leerweg zelf vorm te geven met onderstaand LO2020-instrument:

Bij het vormgeven van professionals governance komen we tot verschillende organisatievormen. Zelforganiserende teams zijn één van de vormen waarin mensen vanuit een gezamenlijke ambitie de verantwoordelijkheid nemen en elkaar normeren.

In 2016 hebben we bijvoorbeeld met het vertrek van een afdelingshoofd meer ruimte gegeven aan de teamleiders om hun teams voor te bereiden op zelforganisatie. In andere gevallen gingen afdelingen en (sub)units al volledig als zelforganiserende teams aan de slag, zoals de studentenpsychologen en decanen. Zij hebben zeggenschap over hun eigen budget en het aannemen van nieuwe collega’s. Ook doen ze aan teambeoordeling, hoewel het nog zoeken is naar de beste vorm hiervoor.

Omdat we merken dat een aantal bestaande (HR-)instrumenten en systemen, zoals de beoordelingscyclus, deze nieuwe manier van werken nog niet voldoende ondersteunen, zijn we actief op zoek naar betere varianten.

In 2016 vonden twee HAN-brede activiteiten plaats. Op 31 maart was er het debat Controle of Vertrouwen, hogeschool in transitie, onder leiding van het Nederlands Debat Instituut. Er werd gedebatteerd tussen medewerkers, studenten en externe relaties aan de hand van stellingen geponeerd door onder andere gastspreker Henriëtte Maassen van den Brink (als voorzitter van de Onderwijsraad).

En in vervolg op de Large Scale Dream vond op 14 april een HAN-brede studiedag plaats, gericht op de concrete doorvertaling van ons Instellingsplan 2016-2020, die alle instituten en het Service Bedrijf (waarin alle ondersteunende diensten van de HAN zijn gebundeld) op eigen wijze konden invullen. Op deze dag werd ook het boekje Student als Partner uitgereikt; een toepasselijke coproductie van een HAN-medewerker én -student waarin ‘de student als (toekomstige) collega’ centraal staat.

5.2 Responsiviteit in onderwijs en onderzoek

We willen de responsiviteit in onderwijs en onderzoek versterken door het leren en ontwikkelen in de professie van onze docenten centraal te stellen, de in- en externe oriëntatie van onze organisatie te versterken door concreet vorm te geven aan de samenwerking in de driehoek onderwijs, onderzoek en beroepspraktijk en door ons deeltijdonderwijs vergaand te innoveren.

Inspirerende en gekwalificeerde docenten

Onze docenten vormen een belangrijke spil in het realiseren van de samenwerking in de driehoek onderwijs, onderzoek en werkveld. Zowel in hun relatie en interactie met de student (pedagogisch-didactisch) als in die met de beroepspraktijk en -beoefenaars (onderzoeksmatig en praktisch).

In 2016 hebben we veel aandacht besteed aan de professionalisering van onze docenten. Zo zijn er 100 nieuwe docenten gestart aan hun traject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB) en hebben 125 collega’s zich bekwaamd in onderzoekvaardigheden. Bovendien hebben de eerste 200 docenten hun Basiskwalificatie Examinering (BKE) of Seniorkwalificatie Examinering (SKE) behaald, waarmee zij hun toetsbekwaamheid kunnen aantonen. Naar aanleiding van het rapport van de commissie Bruijn over externe validering van het hoger beroepsonderwijs, is vanuit de Vereniging Hogescholen de BKE-certificering verplicht gesteld voor alle hbo-medewerkers die een rol hebben in het toetsingsproces. Bij ons gaat het om ongeveer 1.700 docenten die in 2020 gecertificeerd moeten zijn. De verdiepende SKE-certificering is bedoeld voor docenten met een bredere toetsingsdeskundigheid en leden van bijvoorbeeld examen- en toetscommissies. Het gaat hier om circa 340 medewerkers die eind 2018 SKE-gecertificeerd moeten zijn.

Daarnaast is het vermeldenswaardig dat inmiddels meer dan 70% van onze docenten mastergeschoold en bijna 10% gepromoveerd is. De HAN heeft hier in de afgelopen jaren actief op gestuurd en dit financieel ondersteund door het HAN Masterfonds.

Versterken externe oriëntatie

Hoe meer we het werkveld betrekken bij ons onderwijs en onderzoek, hoe beter we in staat zijn deze te ontwikkelen en te innoveren binnen de context van veranderende beroepseisen in een veranderende arbeidsmarkt. Daarom willen we niet alleen concreet uitvoering geven aan de organisatie en activiteiten van onze samenwerking in de driehoek, maar ook een permanente feedbackloop ontwikkelen (responsiviteit).

We willen ons onderscheiden op de kwaliteit, intensiteit en impact van de verbinding tussen onderwijs, onderzoek en de beroepspraktijk. Vanuit die doelstelling onderhouden we veel verschillende netwerken en hebben we met diverse partijen samenwerkingsovereenkomsten gesloten. Deze verbindingen vinden vooral plaats op het niveau van de instituten en opleidingen, de lectoraten én onze centres of expertise (CoE's).

Onze CoE’s zijn erin geslaagd het bedrijfsleven en instellingen een belangrijke rol te geven in ons onderwijs en onderzoek, door actieve inzet bij de inhoudelijke ontwikkeling, projecten, gastcolleges, stage- en afstudeeropdrachten en het aandragen van casuïstiek. Op deze manier werken we duurzaam, in een feedbackloop, aan de kwaliteit van ons onderwijs. Naast verdiepende minoren en masters biedt een aantal centres ook specifieke programmaonderdelen en honoursprogramma’s. Sommige bieden inmiddels ook Engelstalig onderwijs aan en voeren een internationaal partnerbeleid.

Met innovatiewerkplaatsen geven onze instituten en opleidingen op hun beurt vorm aan het vernieuwende en samen-lerende karakter van de verbindende driehoek. Innovatiewerkplaatsen zijn netwerken en professionele leergemeenschappen waarin studenten, docenten, onderzoekers en medewerkers van bedrijven en instellingen actief samenwerken aan concrete, multidisciplinaire vraagstukken uit het werkveld. Dat hier wederzijds inspirerende samenwerkingsverbanden en onderwijsvernieuwing uit voortvloeien, spreekt voor zich!

Mooie innovatiewerkplaatsen zijn bijvoorbeeld Allesbinder, het Civil Society Lab, de diverse fieldlabs in de zorg, de Zorgalliantie, het Clean Mobility Centre, de hub Innovatie voor Mobiliteit en Energie, het praktijkhuis FEM, het praktijkhuis HRD, het praktijkhuis Circulaire Economie en de diverse innovatiehubs in met name de maakindustrie. De innovatiewerkplaatsen staan uiteraard in nauwe verbinding met onze centres of expertise.

Sinds 2016 zijn er tien innovatiehubs actief en is een elfde in aantocht. Innovatiehubs zijn een bijzondere vorm van samenwerking tussen studenten en bedrijven. Binnen zo’n hub worden structureel studenten ingezet om de onderneming verder te ontwikkelen, kennis te verbinden en te innoveren. Een innovatiehub kan bestaan uit een of meer bedrijven of organisaties en biedt doorlopend plek aan tussen de zeven en twaalf studenten van verschillende studierichtingen en opleidingsniveaus. Zo is het bedrijf verzekerd van continue aandacht voor innovatie binnen de onderneming(en). Het succes van de innovatiehubs groeit. Sinds de start in 2007 zijn diverse concrete onderzoekstrajecten en innovatieve projecten opgeleverd, met name in de Achterhoek.

Faculteiten en instituten hebben ook in 2016 meer werk gemaakt van het actief ontwikkelen van hun alumnibeleid om op die manier het contact tussen oud-studenten te bevorderen en vakgerelateerde bijeenkomsten te organiseren. Zo hebben meerdere faculteiten en instituten ruimtes gecreëerd voor hun alumniverenigingen en activiteiten van deze verenigingen ondersteund. Ook zijn er nieuwe alumniverenigingen gestart, zoals Aedificat, de nieuwe alumnivereniging van het instituut Built Environment.

Flexibiliteit in onderwijs

We hebben de laatste jaren hard gewerkt om de wensen van studenten en werkveld te vertalen naar ons onderwijs. Hierdoor kunnen we ervoor zorgen dat al onze studenten meer zeggenschap en regie over de invulling van hun opleiding krijgen en dat onze opleidingen qua inhoud en duur beter aansluiten op de wensen uit het werkveld.

Om sneller in te kunnen spelen op actuele ontwikkelingen in het werkveld, zijn we in september 2016 begonnen met het opnieuw kaderen van onze Onderwijs en Examenregeling (OER), die de basis vormt voor het curriculum van elke opleiding. Dit nieuwe kader moet bijdragen aan het realiseren van meer ruimte voor op maat gesneden regelingen op opleidingsniveau op basis van een dunnere, transparantere en eenvoudigere OER. Naar verwachting is de herkadering in september 2017 klaar waarna met de implementatie gestart kan worden.

De afgelopen vijf jaar zijn er bij diverse opleidingen en instituten initiatieven ontstaan om studenten die méér willen en kunnen, ontwikkeltrajecten aan te bieden die aansluiten bij hun capaciteiten en behoeften. Inmiddels hebben we diverse versnelde of verkorte programma’s (veelal voor vwo-studenten) en excellentietrajecten, zoals talentenprogramma’s (minder dan 22,5 studiepunten) of honoursprogramma’s (meer dan 22,5 studiepunten). Het aanbod is divers en verschilt per opleiding. De prestatieafspraken zoals deze gemaakt zijn in het vorige instellingsplan, zijn gehaald. Maar het is niet gebleven bij deze trajecten. Ook in 2016 zijn er nieuwe trajecten ontwikkeld en de ontwikkeling gaat door! Het volledige aanbod is te vinden op www.han.nl.

Oordelen kwaliteit voltijdbacheloropleidingen in de Keuzegids 2017

De HAN stijgt in de Keuzegids naar de 4e plaats, net achter Hanzehogeschool en voor Saxion en Fontys. Met een totaalscore van 62 punten positioneert de HAN zich stevig vooraan in het peloton van de ranglijst van de grote hogescholen. Een kwart van de opleidingen wordt in de gids als bovengemiddeld beoordeeld. Het percentage beneden gemiddeld beoordeelde opleidingen is substantieel gedaald. Er is sprake van een duidelijk positieve verschuiving in de verdeling van de oordelen ten opzichte van de gids van 2016. Twee opleidingen worden zeer goed beoordeeld (+++), namelijk Fysiotherapie en Mondzorgkunde. Daarnaast hebben we vier opleidingen met eveneens een heel fraaie score (++): Civiele Techniek, Bio-Informatica, Logopedie en Leraar Lichamelijke Opvoeding.

Oordelen kwaliteit voltijdopleidingen Elsevier 2016

Naast de Keuzegids is ook Elsevier gekomen met een ranking van opleidingen en hogescholen. Bij hen komt de HAN uit op de 5e plaats. Over de jaren heen zien we een duidelijke positieve ontwikkeling in de scores van de HAN-opleidingen.

Oordelen kwaliteit masteropleidingen in de Keuzegids 2016

De score van de HAN steeg van 58,5 naar 60. In de ranking van de vijf grote aanbieders staan we tweede, nadat we vorig jaar nog onderaan stonden. Bijna de helft van de opleidingen wordt als bovengemiddeld beoordeeld; geen enkele opleiding krijgt een slechte beoordeling toebedeeld. Overall scoort de HAN goed op ambitie (standaard 1) en niveau programma (standaard 2). Minder goed scoren we op contacturen, praktijkgerichtheid, communicatie en faciliteiten (standaard 2).

Voor ons deeltijdonderwijs hebben we hard gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de nieuwe, gemodulariseerde opzet en een afgewogen combinatie van contactonderwijs, online leren en leren op de werkplek. Hierin staat gepersonaliseerd flexibel en vraaggestuurd onderwijs op basis van leeruitkomsten voorop.

In januari 2016 werd met veel waardering onze subsidieaanvraag voor de deelname aan de experimenten flexibilisering voor deeltijdonderwijs door OCW toegekend. Hierdoor kunnen we met al onze deeltijd- en duale opleidingen deelnemen aan de experimenten in wet- en regelgeving van het ministerie van OCW en hebben we een subsidie van € 2 miljoen toegekend gekregen. Met een eigen bijdrage van € 7,5 miljoen investeren we nu en in de komende jaren fors in onderwijs voor werkenden. Het is een mooi voorbeeld van de tripartiete samenwerking tussen werkveld, medewerkers en studenten.

In september zijn we met 26 opleidingen het experiment flexibilisering gestart (8 opleidingen meer dan gepland). Deze deeltijd- en duale opleidingen zullen apart beoordeeld worden door de toezichthouders, zodat er extra aandacht komt voor het systeem van kwaliteitszorg, passend bij onze uitgangspunten van het realiseren van de kwaliteitscultuur en professionals governance.

Datzelfde geldt voor het nieuwe experiment vraagfinanciering, waaraan we met de bachelor Elektrotechniek deelnemen. Het experimentele zit ‘m hier in het feit dat de Rijksbekostiging vervangen wordt door een vouchersysteem met een hogere eigen bijdrage, die hetzij door studenten hetzij door werkgevers wordt betaald. De in de regeling beoogde cofinanciering door werkgevers en O&O-fondsen (Onderzoek- & Onderwijsfondsen) is door de overheid echter nog niet geregeld. Hierdoor ligt het mogelijke risico voor verliesgevende exploitatie bij de HAN, maar we mogen dit afdekken met publieke middelen. Ook in het voltijdonderwijs vinden experimenten plaats die gericht zijn op flexibilisering en alternatieve bekostigingsvormen.

Bovenstaande heeft ertoe bijgedragen dat we de afgelopen twee jaar bij deeltijd meer instroom hebben gekregen. En daarmee zijn we nu een van de grootste aanbieders van deeltijdonderwijs in Nederland.

5.3 Maatschappelijke innovaties en samenwerking

Kwalitatief hoogstaande meerwaarde van ons onderzoek en valorisatie voor ons onderwijs en onze omgeving betekent, naast versterking van kwaliteit in de breedte, verdere inhoudelijke prioritering door zwaartepuntvorming op de thema’s Health, Smart Region en Sustainable Energy & Environment.

Een van de strategische prioriteiten in ons instellingsplan betreft de ontwikkeling van drie zwaartepunten voor maatschappelijke innovatie en samenwerking, afgeleid van de economische en maatschappelijke speerpunten van onze (EU)regio: Sustainable Energy & Environment, Health en Smart Region. We organiseren ons onderzoek toenemend rond deze HAN-zwaartepunten, waarbij we (bachelor- en master)onderwijs en onderzoek gelijkwaardig en nauw met elkaar verweven. Daarmee leveren de zwaartepunten een bijdrage aan ons HAN-profiel boven op het aanbod als brede hogeschool.

Een groot aantal opleidingen, kenniscentra, centres of expertise, innovatienetwerken en partnerbedrijven en -instellingen zijn op verschillende manieren met een of meer zwaartepunten verbonden. Deze grote betrokkenheid maakt duidelijk dat de zwaartepunten ook nadrukkelijk in onze omgeving erkenning krijgen. Onder andere door het instellen van zogeheten icoonprojecten, met financiële ondersteuning van de HAN, geven we een impuls aan de verdere ontwikkeling en externe profilering van de zwaartepunten. Deze icoonprojecten zijn in 2016 van start gegaan.

Samen met bedrijven, (kennis)instellingen en overheid hebben we acht synergetische centres of expertise (CoE’s) ontwikkeld, die inmiddels zeer gewaardeerd en erkend worden. In deze CoE’s koppelen we hoogstaand kwalitatief onderzoek aan actuele vraagstukken uit werkveld en omgeving, en vertalen we dat vervolgens weer naar ons onderwijs. Hiermee zijn we van betekenis voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de regio, doordat we een belangrijke bijdrage leveren aan de human capital agenda’s en de innovatie van de beroepspraktijk. In die zin werken de centres dus ook mee een onderscheidend profiel van de HAN.

2016 Was het laatste jaar waarin gelden uit het HAN-stimuleringsfonds beschikbaar waren voor de ontwikkeling van onze centres of expertise. Vanuit het uitgangspunt dat de CoE’s na 2016 inhoudelijk en financieel zelfvoorzienend dienen te zijn hebben de centres een bijgesteld businessplan ontwikkeld voor de periode 2016-2020. Met als belangrijke aandachtspunten: de financiële continuïteit (verdienmodel), de inhoudelijke meerwaarde op de langere termijn en de bijdrage aan de verbinding onderwijs, onderzoek en werkveld, de drie zwaartepunten, externe profilering en relevante partnerships.

De businessplannen van zeven centres zijn positief beoordeeld (Automotive, HAN BioCentre, Sneller Herstel, Krachtige Kernen, Leren met ICT en Kennis DC Logistiek). Voor het CoE Sport en Talent ligt de vraag of dit centre verder gaat in de vorm van een publiek-private samenwerkingsvorm of dat de verworvenheden van het centre op een andere wijze voor de toekomst geborgd gaan worden.

In Nederland krijgen de centres of expertise van hogescholen steeds meer aanzien als een actiegericht samenwerkingsverband waarin onderwijs, onderzoek en werkveld in onderlinge samenhang worden ontwikkeld. Vanuit regionale overheden, werkgeversorganisaties en topsectoren wordt dan ook gepleit voor een continuering van financiële ondersteuning door het ministerie van OCW. Meerdere CoE’s van de HAN scoren landelijk goed. Zo zijn projecten van de CoE’s Sneller Herstel en Krachtige Kernen als koploperprojecten binnen het landelijk Zorgpact opgenomen. En onlangs heeft HAN BioCentre, Centre of Expertise in Biotechnology & Analysis, van het Platform Bèta Techniek een toekenning gekregen als landelijk erkend CoE.

Naast de uitbouw en ontwikkeling van de centres of expertise en HAN-kenniscentra, die op zichzelf een belangrijke bijdrage leveren aan de valorisatie(infrastructuur), hebben we ook specifiek geïnvesteerd in het professionaliseren van de valorisatie-infrastructuur. Grote aanjagers van de valorisatie-infrastructuur zijn het Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap en het daaruit voortgevloeide programma Gelderland valoriseert!

Ons Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap (CvVO) speelt ook een belangrijke rol in de maatschappelijke innovatie en samenwerking. Het centrum bundelt alle kennis en ervaring op het gebied van ondernemen en ondernemerschap als onderdeel van ons curriculum, als kennisbenutting door bedrijven en instellingen en voor het bouwen van allianties en het verzilveren van subsidiekansen. Vanuit dit centrum worden tal van ondernemende samenwerkingsverbanden georganiseerd, zoals innovatiehubs, HAN Young in Business en het project Gelderland valoriseert!

Het project Gelderland valoriseert! loopt in 2017 af. De HAN is penvoerder en College van Bestuur-lid Diana de Jong was in 2016 voorzitter van de stuurgroep. In totaal zijn er onder leiding van het CvVO 24 partners bij dit project betrokken. Het project heeft als doel om het innovatieve vermogen van de regio te versterken. Dat gebeurt door het bieden van diverse faciliteiten aan ondernemers, studenten, onderzoekers en anderen met een innovatief idee.

In deel II van dit jaarverslag, Governance (paragraaf Financiële middelen), vindt u meer informatie over de subsidies die wij in 2016 ontvangen hebben.

5.4 Student gezien, herkend en gehoord

Een van onze belangrijkste doelstellingen is dat iedere student zich tijdens zijn hele studieloopbaan herkend, gezien en gehoord voelt. Want de kwaliteit en impact van ons onderwijs is sterk afhankelijk van de mate waarin de student betrokken wordt en zich betrokken voélt bij ons onderwijs en de mate waarin we erin slagen ons onderwijs te personaliseren.

Studentbegeleiding

Binnen de hele hogeschool staat interactie tussen student en docent hoog op de agenda. Het is een belangrijke motor voor het realiseren van de door ons gewenste kwaliteitscultuur.

In 2016 hebben we, conform onze afspraak met het ministerie van OCW, middelen beschikbaar gesteld voor de intensivering van studentbegeleiding. Denk aan het verbeteren van de voorlichting, het aanbieden van scholing voor studenten gericht op studievaardigheden, monitoren en analyse van studievoortgang, het meer betrekken van studenten bij de ontwikkelingen en/of het meer verweven van begeleiding in het curriculum en extra curriculaire activiteiten. Ook hebben we geïnvesteerd in de analyse van struikelvakken, de professionalisering van studieloopbaanbegeleiders en docenten en het ontwikkelen van studievolgsystemen.

Om meer zicht te hebben op de studievoortgang hebben we het HANmeet-project verder geïmplementeerd. Zo hebben we opleidingen voorzien van een – door het onderwijs zelf ontwikkeld – digitaal dashboard dat zicht geeft op studievertragers en (potentiële) uitvallers. Hiermee stellen we onze docenten, opleidingscoördinatoren en instituutsdirecties in staat de oorzaken op te sporen en bijtijds en gericht te interveniëren. Vanuit HANmeet wordt aansluiting gezocht bij HAN Studiesucces, ons nieuwe, hogeschool brede ondersteunende netwerk, dat eveneens in 2016 van start is gegaan. Behalve het verminderen en voorkomen van studievertraging en studie-uitval, willen de experts van HAN Studiesucces aanvullende of specialistische expertise zo dicht mogelijk bij de student en de docent/studieloopbaanbegeleider organiseren. De studentdecanen en de ombudsman maken eveneens deel uit van HAN Studiesucces.

Net als voorgaande jaren doet ongeveer 10% van onze studenten een beroep op de studentendecanen. Veel van de vragen hebben betrekking op financiële kwesties. Een aanzienlijk deel van de klachten die de ombudsman in 2016 heeft behandeld, ging over de uitvoering en het naleven van regelgeving, waaronder de uitvoering van het bindend negatief studieadvies (BNSA), de toelating tot tentamens, inlevertermijnen, niet gehonoreerde verzoeken van examencommissies en voorzieningen voor studenten met een ondersteuningsbehoefte. Opvallend was dat ‘langstudeerders’ met enige regelmaat een klacht hebben ingediend bij de ombudsman omdat zij (voor hun gevoel) voortdurend tegen drempels aanliepen waardoor zij nog langer zouden moeten studeren (verandering curriculum, stage-eisen, beperkte geldigheidsduur van tentamens et cetera).

Voor meer informatie betreffende de door de ombudsman behandelde klachten, verwijzen wij u naar deel II van ons jaarverslag, Governance.

In 2016 hebben we in samenwerking met het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (KBA), het Lectoraat Arbeid & Gezondheid en de coördinator Studeren met een functiebeperking een grootschalig onderzoek gedaan naar de ondersteuningsmogelijkheden voor studenten bij hun studie en voorbereidingen op de arbeidsmarkt. De conclusies van het onderzoek moeten leiden tot een nieuw beleidskader HAN. Toenemend blijkt dat de problemen van studenten met een ondersteuningsbehoefte complexer worden als het gaat om psychische/psychiatrische problematiek. Deze problematiek manifesteert zich vooral in en rond de stages, wat betekent dat studenten dan vaak al een groot deel van de studie hebben gevolgd. Bij ‘langstudeerders’ blijkt deze problematiek medebepalend te zijn en ook een factor die het afstuderen vertraagt.

Naast de aandacht die wij schenken aan het verder verbeteren van onze studentbegeleiding, vinden wij het ook belangrijk de doorstroom van aankomende studenten zo goed mogelijk te borgen. Daarom hechten we veel belang aan het optimaliseren van de aansluiting vo/mbo naar het hbo en acteren we veel op het managen van verwachtingen.

Ten aanzien van leerlingen van het voortgezet onderwijs hebben we in 2016 actief gewerkt aan loopbaanoriëntatie en begeleiding, met onder meer profielkeuzedagen, meeloopdagen, proefstuderen en trajecten als Van Leerling naar Student. Ook hebben we voorbereidingen getroffen voor nieuwe convenanten met vo-scholen in 2017 onder de noemer 'aansluitschool vo-hbo'.

We hebben dit jaar opnieuw actief geparticipeerd in het project Kwaliteit en Studiesucces van de Vereniging Hogescholen. Het project heeft als doel een breed programma van kennisdeling door de hogescholen tot stand te brengen, om op die manier succesvol beleid te ontwikkelen en te implementeren met als oogmerk kwaliteit en studiesucces op een hoger plan te brengen. Uit een analyse door de Vereniging Hogescholen van dit beleid van de hogescholen sprongen de activiteiten van de HAN op het thema ‘samenwerking met voorbereidend onderwijs’ in het oog (best practice). De HAN was in 2016 gastheer van de slotconferentie van dit project. Een aantal hogescholen presenteerde daar een verdiepend (beleids)onderzoek naar hogeschoolinterventies op het verbeteren van het studiesucces. Wij presenteerden de uitkomsten van een onderzoek naar de samenwerking tussen vo en hbo in het traject Van Leerling naar Student.

Ook met onze deelname aan het Platform VO-HO leveren we een structurele bijdrage aan de verbetering van de aansluiting van het voortgezet onderwijs op het hoger onderwijs. In het platform zitten 65 scholen voor voortgezet onderwijs en 6 instellingen uit het hoger onderwijs, waaronder de HAN. De samenwerking tussen de participerende instellingen richt zich op het informeren over elkaars activiteiten en het versterken ervan. Op 8 december 2016 vond de jaarlijkse conferentie plaats in de vorm van een drukbezocht festival met ‘Ondernemend leren’ als thema. Leerlingen, studenten, alumni, docenten en ondernemers ontmoetten elkaar tijdens verschillende workshops en presentaties.

Met RxH verbeteren we op structurele wijze de doorstroom van mbo naar hbo. RxH is het regionale samenwerkingsverband dat we hebben met tien opleidingscentra en agrarische opleidingscentra. Het doel van RxH is het creëren van een soepele overgang van het mbo naar de HAN, onder andere door het ontwikkelen van doorlopende leerwegen en een goede studieloopbaanbegeleiding.

In het afgelopen jaar lag de focus op:

• De aansluiting van de groene sector bij het samenwerkingsverband
• De ontwikkeling van 'RxH 2.0', met nieuwe vormen van samenwerken op alle niveaus (van bestuur tot en met ontwerpgroepen), meer werkontmoetingen bij inspirerende praktijkvoorbeelden van samenwerken in de driehoek met inbreng van studenten, meer gesprekstafels en minder vergaderwoede
• Meer nadruk op cross-sectorale aanpak.

Student als partner

Een essentieel onderdeel van onze ambitie is het vergroten van de betrokkenheid van studenten bij de onderwijs- en werkprocessen en het realiseren van een actieve vertegenwoordiging van studenten in alle relevante gremia, waaronder die van de medezeggenschap. In het licht van onze kwaliteitscultuur en de ambitie om kritische, reflectieve professionals af te leveren, zien wij binnen de HAN de student graag als partner in elk aspect van ons onderwijs en onderzoek. Zo ook in onze professionele leergemeenschappen, waarbij ook het werkveld de student steeds meer als volwaardig partner beschouwt.

Er is veel gebeurd op het vlak van het partnerschap van/met studenten en er staat nog veel meer te gebeuren! Een belangrijk moment was de presentatie van het boek Student als partner op de HAN-studiedag van 14 april. Dit boek, een coproductie van HAN-studente Lianne van Dam en HAN-medewerker Frits Roelofs, bevat meer dan twintig interviews over realiteit en toekomstplannen van mensen die al bezig zijn met het thema Student als partner. Het boek is binnen de HAN inmiddels kapstok voor activiteiten en ontwikkelingen ten aanzien van studentbetrokkenheid en aanleiding om het concept Student als partner samen met studenten verder handen en voeten te geven. Waar ondersteunend worden hiertoe extra financiële middelen ingezet. Zo gaan we bijvoorbeeld ook de toegang tot het Profileringsfonds verruimen voor studenten die een bestuursfunctie vervullen. Voor meer informatie over het HAN Profileringsfonds verwijzen wij u naar hoofdstuk 7 van deel I van dit jaarverslag.

Een stevige interactie met studenten geeft niet alleen een verdieping van de werkrelatie tussen docent en student, het is ook een bijna (sociale) contractuele verplichting om uit die relatie te halen wat er in zit. Studenten worden om die reden niet alleen steeds meer betrokken bij events maar ook bij het herzien van bedrijfsprocessen, bijvoorbeeld de herkadering van de OER.

Partnerschap werd bijvoorbeeld ook heel concreet in het bezoek dat een delegatie van twaalf HAN’ers in mei heeft gebracht aan het International Summer Institute on Students as Partners in Teaching and Learning, georganiseerd door McMaster University in Hamilton, Canada. Vijf studenten en zeven medewerkers hebben daar al vanaf de voorbereiding concreet ervaren wat dit partnerschap aan potentie in zich draagt.

Op andere terreinen nemen studenten eveneens een steeds volwaardiger plek in, zoals in interne stages, waarbij studenten van de ene opleiding trainingen geven aan collega-studenten van andere opleidingen. Ook de inzet van met name studenten bij de oriëntatie en de voorbereiding van aankomend studenten (leerlingen uit havo 4) bij profielkeuzedagen en Van leerling naar student-activiteiten heeft zijn (meer)waarde bewezen.

5.5 Kritische en reflectieve professionals

Bij het opleiden van studenten gaat het ons niet alleen om de professionalisering van de student, maar ook om de ontwikkeling van de persoon van de professional. Want het is onze ambitie studenten op te leiden tot zelfbewuste mensen die in hun kracht staan, over grenzen heen kijken en geëquipeerd zijn de veranderende beroepspraktijk te innoveren.

Om te bereiken dat onze afgestudeerden kritische en reflectieve professionals en wereldburgers worden, krijgt ons onderwijs meer aandacht voor een 21ste-eeuwse interpretatie van Bildung, waarin ondernemen, samenwerken, communiceren, kritisch en creatief denken, morele dilemma's herkennen, afgewogen risico's durven nemen en integer handelen centraal staan. Kort gezegd, Bildung gaat over persoonlijke ontwikkeling, diversiteit en beroepsethiek.

Bildung floreert in een kwaliteitscultuur met bruisende communities, zoals de professionele leergemeenschappen, waarin op een professionele manier wordt samengewerkt en het partnerschap tussen werkveld, opleiding, onderzoekers en studenten congruent wordt vormgegeven. In de kern gaat het om de pedagogische relatie tussen docent en student. Dit vraagt om wederkerigheid; studenten ‘ondergaan Bildung niet’, maar samen met gebildete docenten, managers en ondersteuners geven ze er vorm aan. We leren steeds meer om studenten ook werkelijk als individu te zien en ze als toekomstige professionals te verwelkomen. Dit is een proces van samen leren.

Opvallend is het grote aantal voorbeelden waarbij in en buiten de curricula Bildung al een plek heeft gekregen, zoals een Etalagebijeenkomst met vier prachtige voorbeelden van hoe HAN collega’s Bildung concreet vormgeven, de Masterclasses Meeting of Minds, een nieuw aanbod vanuit de HAN Academy, de Theatercolleges over Bildung en de digitale Bildungskalender, mede gedragen door Stichting Steunfonds HAN. In het komende jaar zal de aandacht komen te liggen op het versterken van deze initiatieven en aan het gericht opstarten en ondersteunen van nieuwe initiatieven. Kortom, we zijn er nog niet, maar we zijn goed op weg!

Een internationale oriëntatie is bij Bildung eveneens van belang. Op die manier leren onze studenten om te gaan met mensen van verschillende achtergronden. Deze expliciete aandacht voor diversiteit bereiken we onder andere door middel van internationalisering van onderwijs en onderzoek.

Dat kan bijvoorbeeld door het vergemakkelijken en versterken van internationalisation at home, maar ook door internationale uitwisseling en stage. Internationalisering aan de HAN ontwikkelt zich via de mainstreaming van de afgelopen jaren naar een zogenaamde comprehensive internationalisering in ons onderwijs en onderzoek. Los daarvan bieden we natuurlijk ook een keur aan Engelstalige opleidingen aan vanuit onze succesvolle, internationaal georiënteerde Arnhem Business School.

5.6 Geoptimaliseerde bedrijfsvoering

Om onze ambities te realiseren hanteren we het uitgangspunt dat onze mensen de hoogste prioriteit hebben: zij máken het onderwijs en onderzoek. Om hen optimaal te ondersteunen willen we investeren op basis van een integrale afweging tussen de diverse ondersteunende beleidsterreinen (huisvesting, ICT, HR, marketing).

In 2016 hebben we een kader ontwikkeld om binnen vier jaar tot de gewenste uniforme bedrijfsvoering te komen. We hebben hierbij de volgende interventielijnen gekozen:

• Optimalisering van de bedrijfstijd
• Effectieve besteding van beschikbare middelen
• Standaardisatie van systemen in ruime zin
• Terugdringen van administratieve lasten in en rondom het onderwijs en het onderzoek.

Een van de acties is het vergroten van het kostenbewustzijn, zodat we (onnodige) kosten en lasten kunnen reduceren en/of door meer effectieve (en kostenbesparende) varianten kunnen vervangen om zo extra middelen en inzet vrij te maken voor het primair proces en het vergroten van de investeringsruimte. Dat gebeurt inmiddels bij bijvoorbeeld de catering en de talrijke communicatieuitingen binnen de organisatie. Daarnaast willen we besparen op externe inhuur door de inzet van eigen medewerkers te optimaliseren. Dit gebeurt onder andere door capaciteit en competenties beter te matchen met de wisselende eisen die er vanuit de werkzaamheden aan hen gesteld worden. Het bureau Matchpoint is hierin faciliterend.

Om onze koers te realiseren maken we op HR-gebied een expliciete keuze voor het vergroten van de (interne) mobiliteit van onze medewerkers. Een keuze die we vertalen door de komende jaren maximaal in te zetten op het bevorderen van de wendbaarheid van de organisatie en op professionalisering en duurzame inzetbaarheid van de medewerkers, met het oog op ontwikkeling van talent en individu. Vandaar dat we in 2016 zijn gestart met het eerdergenoemde professionaliseringstraject voor docenten, het op samenwerking gerichte teamontwikkelingsprogramma TOPS en het leiderschapsprogramma LO2020 voor onze eerstelijns leidinggevenden.

In 2016 hebben we onze huisvestingsstrategie 2016-2020 herijkt met als uitgangspunt het nieuwe instellingsplan en de verbindende driehoek. Het vernieuwde Strategisch Huisvestingsplan behoeft nog de instemming van de medezeggenschapsraad en goedkeuring van de Raad van Toezicht. Samengevat komt het plan neer op meer ruimtebehoefte voor ontmoeten en minder ruimtebehoefte voor standaardlesruimtes en -werkplekken. Hiermee zorgen we voor een efficiencyslag, die de mogelijkheid geeft om dit met de bestaande gebouwen te realiseren.

Evenals in het afgelopen jaar ligt de focus op projecten en quickwins waarmee additionele huur (als gevolg van de groei van het aantal studenten) kan worden opgevangen binnen de bestaande HAN-gebouwen. Om dit te realiseren wordt onder andere gekeken naar bedrijfstijdverlenging en naar verbetering van de bezetting/benutting van de gebouwen. Op die manier hebben we ook inzicht gekregen in de mogelijkheid van reductie van het aantal vierkante meters bij teruglopende studentenaantallen tussen 2020 en 2030. Vooralsnog ligt de aandacht de komende jaren op het doorontwikkelen van tactische maatregelen, zodat we met de bestaande gebouwen kunnen blijven inspelen op ontwikkelingen in de markt.

Daarnaast zijn we medio 2016, in een samenwerkingsverband met de Radboud Universiteit, gestart met de verbouwingsvoorbereidingen voor ons Instituut Sport- en Bewegingsstudies (ISBS) in het Gymnasion (op het terrein van de RU in Nijmegen). Streven is het aangepaste gebouw in september 2018 in gebruik te nemen.

Op basis van het instellingsplan hebben we op het gebied van ICT het Meerjarenplan Informatiebeleid ontwikkeld. Het fundament van dit plan is een indeling van de digitale voorzieningen van de HAN in een basisinfrastructuur (HAN-breed in gebruik, zonder alternatief), een keuze-infrastructuur (HAN-breed in gebruik, maar wel met keuze uit enkele mogelijkheden), een vrije ruimte (specifiek in gebruik bij bijvoorbeeld één opleiding) en een HAN-brede overeenstemming over deze indeling.

Vanuit dat fundament wordt ingezet op vijf terreinen, uitgewerkt in een projectportfolio voor vier jaar: we willen zowel voor de student als de medewerker de digitale informatie personaliseren; we gaan de digitale ondersteuning van de onderwijs- en onderzoeklogistiek verbeteren; het managen van digitale gegevens wordt geoptimaliseerd; vanwege functionele, technische of contractuele redenen gaan we een aantal vervangingen doorvoeren; ten slotte willen we studenten en medewerkers op digitaal terrein verder professionaliseren.

Ter ondersteuning van deze ontwikkeling is in 2016 verdere vooruitgang geboekt in een aantal lopende ICT-projecten:

• Zo zijn er twee distributieomgevingen voor het onderwijs opgeleverd, Study.han.nl voor een deel van het voltijdonderwijs en #Onderwijsonline voor het deeltijdonderwijs en de rest van het voltijdonderwijs.
• De doelstelling van het project HAN Elektronisch Bestellen is gehaald en de Universele Digitale Werkplek is beschikbaar gekomen voor studenten.
• De Faculteit Gezondheid, Gedrag en Maatschappij en de Faculteit Economie en Management plannen hun inzet nu met behulp van de applicatie Xedule, met een aantoonbare verbetering van de efficiëntie.
• In de bedrijfsvoering van ICT zijn nieuwe contracten afgesloten, zoals voor computers, waarbij de kennis en ervaring van de leveranciers worden ingezet om de dienstverlening te verbeteren; zo valt ook de noodzakelijke standaardisatie beter te faciliteren.
• De samenwerking met een vijftal hogescholen en SURF (de ICT-samenwerkingsorganisatie van het onderwijs en onderzoek in Nederland) om servervoorzieningen in de toekomst op een andere wijze vorm te geven heeft geleid tot actieve deelname aan Cumulus: dienstverlening in de vorm van Infrastructure-as-a-Service.

Ook voor het beleidsterrein Marketing, Communicatie & Voorlichting hebben we in het afgelopen jaar het nieuwe instellingsplan doordacht. Onze medewerkers bouwen samen met de studenten en het werkveld actief aan praktijkgerichte kennis en vaardigheden om professionals te ontwikkelen voor het werkveld van morgen. De focus zal in de komende jaren dan ook sterk liggen op het stimuleren van de community-vorming en verbinding tussen de verschillende netwerken en professionele leergemeenschappen. Daarnaast zullen we de waarden en overtuigingen van de HAN als instelling expliciteren en uitdragen.

In het licht hiervan zal meerjarig geïnvesteerd worden op vier thema’s:

• Het positioneren en managen van het merk, een transparant en duidelijk HAN-profiel naar student, medewerker en werkveld
• Het samen (door)ontwikkelen van de marktstrategie, het koppelen van de kwaliteitscultuur aan de merkbelofte, het uitlijnen van identiteit, cultuur en merkbeeld
• Het faciliteren van samenwerking en verbinding en het communicatiever en omgevingsgerichter maken van de communities
• Het optimaliseren van voorlichting, matching, aansluiting en werving.

Voor alle vier de strategische plannen zal begin 2017 het besluitvormingstraject afgerond worden.